FV Magazine / Cắt bỏ nội mạc động mạch cảnh (Carotid Endarterectomy)

CẮT BỎ NỘI MẠC ĐỘNG MẠCH CẢNH LÀ GÌ?

Cắt bỏ nội mạc động mạch cảnh là một phẫu thuật mà ở đó bác sĩ mạch máu sẽ lấy đi lớp trong của động mạch cảnh, vì nó dầy lên hay bị tổn thương. Kỹ thuật này giúp loại bỏ mảng xơ vữa khỏi động mạch và phục hồi dòng máu chảy qua.

Khi chúng ta lớn tuổi, mảng xơ vữa có thể hình thành trên thành động mạch. Sự lắng đọng của cholesterol, calcium, và mô sợi tạo nên mảng này. Khi mảng xơ ngày càng nhiều, động mạch của bạn sẽ hẹp và cứng. Tiến trình này gọi là xơ vữa động mạch (atherosclerosis). Cuối cùng, mảng xơ

vữa nhiều đến mức làm giảm lưu lượng máu chảy qua động mạch hay tạo ra những lồi lõm trên bề mặt trơn láng của thành trong động mạch.

Hai động mạch cảnh nằm dọc hai bên cổ. Chúng xuất phát từ động mạch chủ trong ngực để đi đến vùng nền sọ. Những động mạch quan trọng này cung cấp máu cho não.

Bệnh động mạch cảnh là một vấn đề nghiêm trọng vì các cục máu đông có thể được hình thành ở tại mảng xơ vữa.

Mảng xơ vữa hay cục máu đông có thể vỡ ra và trôi lên não. Nếu mảng xơ vữa hay cục máu đông ngăn máu tới não làm thiếu máu cung cấp cho não, nó có thể gây ra đột quỵ do thiếu máu não, có thể làm tổn thương não vĩnh viển hoặc có thể tử vong nếu như vùng tổn thương quá lớn. Nếu mảng xơ vữa hay cục máu đông chỉ gây tắc một mạch máu nhỏ trong não, nó có thể gây ra cơn thiếu máu não thoáng qua, còn gọi là đột quỵ nhẹ (mini-stroke). Cơn thiếu máu não thoáng qua báo hiệu nguy cơ đột quỵ trong tương lai gần, và do đó người bệnh cần đi khám bệnh ngay nhằm tránh bị đột quỵ.

Để lấy đi mảng xơ vữa trong động mạch cảnh và ngăn ngừa đột quỵ, bác sĩ có thể đề nghị cắt bỏ nội mạc động mạch cảnh. Cắt bỏ nội mạc động mạch cảnh là một trong những phẫu thuật mạch máu được thực hiện nhiều nhất, là một phẫu thuật an toàn và kết quả lâu dài tốt.

TÔI CẦN CHUẨN BỊ NHƯ THẾ NÀO?

Bác sĩ gia đình hay bác sĩ phẫu thuật mạch máu sẽ hướng dẫn bạn một số điều cần thiết trước phẫu thuật ví dụ như nhịn ăn chẳng hạn.

Trước khi bác sĩ phẫu thuật mạch máu cắt bỏ nội mạc động mạch cảnh, họ cần xác định kích thước của mảng xơ vữa trong mạch máu. Xét nghiệm thông dụng nhất để làm điều đó là siêu âm duplex. Siêu âm duplex là một phương pháp chẩn đoán không gây đau giúp quan sát mạch máu và đo tốc độ dòng máu. Nó cũng giúp xác định vị trí và mức độ hẹp trong động mạch cảnh. Những xét nghiệm khác mà bác sĩ có thể yêu cầu làm là:

Chụp cắt lớp điện toán (Computed tomography scan)
Chụp mạch máu cắt lớp điện toán (CTA)
Chụp mạch máu cộng hưởng từ (MRA)
Chụp động mạch (arteriography)

TÔI CÓ ĐỦ ĐIỀU KIỆN CẮT BỎ NỘI MẠC ĐỘNG MẠCH CẢNH?

Bạn nên được phẫu thuật nếu bạn bị hẹp động mạch cảnh nặng, nhất là khi bạn đã bị cơn thiếu máu não thoáng qua, và đồng thời sức khỏe bạn tương đối tốt để có thể chịu đựng được một cuộc phẫu thuật. Bạn có thể phù hợp với phẫu thuật, nhưng với nguy cơ tăng tương đối, nếu bạn có:

Bị đột quỵ nặng không phục hồi (liệt không hồi phục)
Ung thư di căn với khả năng sống ít hơn hai năm
Huyết áp cao không kiểm soát đủ bằng thuốc hay nếp sống
Đau thắt ngực không ổn định (Unstable angina)
Nhồi máu cơ tim trong vòng 6 tháng qua
Suy tim sung huyết
Có dấu hiệu bệnh não đang tiến triển, bệnh Alzheimer chẳng hạn.

TÔI CÓ BỊ NGUY CƠ BIẾN CHỨNG TRONG KHI CẮT BỎ NỘI MẠC ĐỘNG MẠCH CẢNH?

Nguy cơ biến chứng gia tăng nếu trước đây bạn bị đột quỵ và nguy cơ đó tùy thuộc vào mức độ nặng của đột quỵ, mới xảy ra đây hay đã lâu, và mức độ hồi phục. Những yếu tố khác có thể làm tăng nguy cơ biến chứng, thêm vào những yếu tố kể trên, bao gồm:

Đang có bệnh nặng, như bệnh tim hay phổi nặng
Mảng xơ vữa không thể lấy hết được trong phẫu thuật
Mạch máu khác cung cấp máu cho não bị tắc nghiệm trọng, chẳng hạn động mạch cảnh ở đối bên.
Bị tái hẹp trên động mạch cảnh đã được mổ cắt bỏ nội mạc (tái phát)
Tiểu đường
Hút thuốc

ĐIỀU GÌ SẼ XẢY RA TRONG KHI CẮT BỎ NỘI MẠC ĐỘNG MẠCH?

Bạn sẽ được cho ngủ, hay bằng cách khác, bác sĩ gây mê có thể làm tê vùng cổ của bạn và giữ bạn tỉnh để bạn có thể nói chuyện với bác sĩ phẫu thuật trong khi mổ. Khi bạn tỉnh, bạn có thể giúp bác sĩ theo dõi phản ứng của não đối với tình trạng thiếu cung cấp máu. Một khi bạn đã ngủ hay vùng cổ đã tê hoàn toàn, bác sĩ sẽ làm sạch da cổ nơi bác sĩ sẽ rạch da, nhằm tránh bị nhiễm trùng. Bác sĩ sẽ rạch da để bộc lộ nơi động mạch cảnh bị mảng xơ vữa. Kế đến, bác sĩ sẽ kẹp tạm thời động mạch cảnh để ngăn dòng máu chảy qua. Trong suốt

cuộc phẫu thuật, não của bạn sẽ nhận máu từ động mạch cảnh bên kia. Mặt khác, bác sĩ có thể đặt một ống tạm (shunt) để chuyển dòng máu lên não trong khi động mạch cảnh đã bị kẹp.

Sau khi kẹp động mạch, bác sĩ sẽ rạch thẳng vào nơi bị tắc, sau đó bóc bỏ mảng xơ vữa. Sau khi lấy đi mảng xơ vữa, bác sĩ sẽ vá lại động mạch, mở kẹp hay gỡ bỏ ống tạm, và cầm máu. Bác sĩ sẽ đóng da và cuộc phẫu thuật hoàn tất. Thông thường bác sĩ đặt thêm một miếng ghép để làm rộng mạch máu. Mảnh ghép có thể là chính tĩnh mạch của bạn, thường là ở chân, hay là những mảnh chất liệu tổng hợp tùy tình trạng của bạn. Cuộc phẫu thuật có thể hoàn tất khoảng 2 giờ nhưng có thể lâu hơn tùy vào giai đoạn gây mê hay chuẩn bị.

TÔI CÓ THỂ HI VỌNG GÌ SAU MỔ CẮT NỘI MẠC ĐỘNG MẠCH CẢNH?

Sau khi mổ, bạn có thể nằm lại bệnh viện 1 đến 2 ngày. Trong thời gian này, bác sĩ sẽ theo dõi tiến triển của bạn. Lúc đầu, trong quá trình hồi phục sau mổ, bạn sẽ được truyền dịch và chất dinh dưỡng qua đường tiêm truyền tĩnh mạch. Vì vết mổ nhỏ, nên bạn sẽ không thấy đau nhiều.

Sau khi bạn về nhà, bác sĩ sẽ đề nghị bạn tránh lái xe và một số hoạt động thể lực trong vài tuần. Thường bạn có thể bắt đầu các hoạt động thể lực vài tuần sau phẫu thuật.

Nếu bạn nhận thấy bất kỳ thay đổi nào về chức năng não, như nhức đầu dữ dội, hay sưng ở cổ, nên gặp bác sĩ ngay lập tức.

CÓ BẤT KỲ BIẾN CHỨNG NÀO KHÔNG?

Bạn có thể gặp biến chứng từ bất kỳ phẫu thuật nào. Đột quỵ là một trong những biến chứng của cắt bỏ nội mạc động mạch cảnh. Tỉ lệ biến chứng này rất thấp, chỉ từ 1 đến 3%. Một biến chứng khác là hẹp động mạch cảnh tái phát, gọi là tái hẹp, có thể xảy ra muộn hơn, nhất là khi bạn hút thuốc. Ti lệ động mạch cảnh tái hẹp nặng cần phẫu thuật lại vào khoảng 2%-3%. Tổn thương các dây thần kinh tạm thời, làm cho bệnh nhân khàn giọng, khó nuốt, hay tê ở mặt hoặc lưỡi, là những biến chứng ít gặp khác. Biến chứng này thường biến mất trong vòng dưới 1 tháng và thường không cần điều trị gì. Tuy nhiên, các biến chứng ít gặp này thường thấp hơn biến chứng đột quỵ nếu như cuộc mổ không giải quyết triệt để việc hẹp của động mạch cảnh.

TÔI CÓ THỂ LÀM GÌ ĐỂ GIỮ SỨC KHỎE?

Mặc dù mổ cắt bỏ nội mạc động mạch cảnh giúp giảm nguy cơ đột quỵ bằng cách lấy đi mảng xơ vữa, và hiệu quả kỹ thuật này bền lâu, nhưng nó không hoàn toàn ngăn chặn việc hình thành mảng xơ vữa tái phát trở lại trên những bệnh nhân có nguy cơ. Để giảm thiểu nguy cơ tái phát bệnh xơ vữa động mạch, bạn nên làm những điều sau: