Cholesterol là một chất béo có trong máu. Cơ thể cần cholesterol để tạo ra các tế bào khỏe mạnh, nhưng nếu mức cholesterol cao sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim.

Mức cholesterol cao có thể làm mỡ tích tụ trong mạch máu. Về lâu dài, lớp mỡ này tích tụ nhiều hơn gây cản trở máu chảy qua động mạch. Đôi khi, lớp mỡ này có thể vỡ đột ngột và tạo thành cục máu đông dẫn đến nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.

Cholesterol cao có thể do di truyền, nhưng thường là do kết quả của lối sống không lành mạnh, nên vẫn có thể phòng ngừa và điều trị. Một chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và dùng thuốc khi cần có thể giúp giảm cholesterol. 

CÁC LOẠI VÀ VAI TRÒ CỦA MỠ TRONG MÁU 

Có nhiều loại mỡ trong máu:

• Cholesterol LDL còn gọi là mỡ xấu. Nó có thể gây hẹp hoặc tắc nghẽn mạch máu dẫn đến nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ. Cách tốt nhất để bảo vệ tim mạch là giữ LDL ở mức tiêu chuẩn;
• Cholesterol HDL còn gọi là mỡ tốt. Nó giúp loại bỏ các lớp mỡ tích tụ bên trong mạch máu và giữ cho mạch máu không bị tắc nghẽn;
• Triglycerides là một loại chất béo khác. Nếu Triglycerides cao sẽ làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ. 

MỨC TIÊU CHUẨN CỦA MỠ TRONG MÁU THEO KHUYẾN CÁO? 

Cholesterol toàn phần (TC) 

Có liên quan trực tiếp đến nguy cơ mắc bệnh tim mạch. 

Giá trị mục tiêu:

• 75-169 mg/dL đối với bệnh nhân từ 20 tuổi trở xuống
• 100-199 mg/dL đối với bệnh nhân trên 21 tuổi.

Lipoprotein tỉ trọng cao (HDL), “Cholesterol tốt” 

Mức HDL cao thì nguy cơ mắc bệnh tim mạch thấp. Do đó mức HDL càng cao thì càng tốt. 

Mức tiêu chuẩn: trên 40 mg/ dL.

Lipoprotein tỉ trọng thấp (LDL), “Cholesterol xấu” 

Mức LDL (mỡ xấu) cao gắn liền với nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao, bao gồm bệnh mạch vành, nhồi máu cơ tim và tử vong. Làm giảm mức LDL xuống chính là mục đích điều trị chính của các loại thuốc giảm cholesterol. 

Mức tiêu chuẩn:

• Dưới 70 mg/dL đối với trường hợp có bệnh tim mạch và có nguy cơ mắc bệnh tim rất cao (hội chứng chuyển hóa);
• Dưới 100 mg/dL đối với trường hợp có nguy cơ cao (ví dụ như một số bệnh nhân có nhiều yếu tố nguy cơ mắc bệnh tim);
• Dưới 130 mg/dL đối với trường hợp có nguy cơ mắc bệnh mạch vành thấp.

Triglycerides (TG) 

Mức triglycerides cao ở bệnh nhân béo phì hoặc tiểu đường là do tiêu thụ thực phẩm có chứa đường đơn hoặc uống rượu bia. Mức triglycerides này liên quan trực tiếp với bệnh tim mạch. 

Mức tiêu chuẩn: dưới 150 mg/dL 

CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ CỦA CHOLESTEROL XẤU? 

• Ít vận động: tập thể dục làm tăng cholesterol HDL (“mỡ tốt”) trong cơ thể, đồng thời giảm khối lượng thành phần tạo nên cholesterol LDL (“mỡ xấu”) làm giảm nguy hại;
• Hút thuốc lá: gây tổn thương thành mạch máu, làm mỡ dễ tích tụ hơn. Hút thuốc lá cũng có thể làm giảm cholesterol HDL (“mỡ tốt”);
• Tuổi tác: khi lão hóa cơ thể sẽ có những thay đổi hóa học, từ đó làm tăng nguy cơ cholesterol cao. Ví dụ như khi lớn tuổi, khả năng loại bỏ cholesterol LDL (mỡ xấu) của gan sẽ giảm;
• Bệnh tiểu đường: tăng đường huyết góp phần làm tăng cholesterol nguy hiểm gọi là Lipoprotein tỉ trọng rất thấp (VLDL – mỡ xấu) và làm giảm cholesterol HDL (mỡ tốt). Tăng đường huyết còn làm tổn thương niêm mạc động mạch. 

LÀM GÌ ĐỂ CẢI THIỆN CHOLESTEROL? 

Bệnh nhân có thể thực hiện các bước sau để cải thiện cholesterol:

• Bỏ thuốc lá. Khi ngừng hút thuốc, cholesterol tốt có thể được cải thiện lên đến 10%;
• Giảm cân và duy trì cân nặng phù hợp. Lưu ý khẩu phần thức ăn, tần suất bữa ăn và đồ ăn vặt. Ăn ít nhất 3 bữa mỗi ngày vào các giờ thông thường (bữa sáng, bữa trưa, bữa tối);
• Ăn thực phẩm giúp giảm lượng cholesterol như thực phẩm giàu chất xơ (các loại đậu, rau củ và trái cây) và thực phẩm nguyên hạt (yến mạch, lúa mạch và các loại ngũ cốc khác, bánh mì nguyên hạt, bột ngũ cốc nguyên hạt). Tránh thực phẩm có nhiều đường – nước ngọt, bánh ngọt, bánh quy, kem và kẹo;
• Tránh thực phẩm giàu chất béo, đặc biệt là có nguồn gốc từ động vật. Sử dụng chất béo tốt vừa phải như từ cá, các loại hạt, đậu nành và các loại dầu chứa omega-3 cao. Các phương pháp nấu ăn được ưu tiên là hấp, luộc, nướng lò và nướng trực tiếp;
• Uống rượu/bia vừa phải; Rượu/bia làm tăng sự hấp thụ chất béo trong đường tiêu hóa và giảm khả năng tiêu hóa chất béo làm tăng lượng cholesterol và triglycerides trong máu;
• Tập thể dục thường xuyên. Dành thời gian đi bộ hoặc chạy bộ 30 phút/ngày và 5 ngày trong tuần. Việc tập thể dục thương xuyên có thể giúp tăng lượng cholesterol “tốt” và giảm lượng cholesterol “xấu”.

Chế độ ăn ít cholesterol

Mẫu thực đơn:

Hàm lượng Cholesterol trong các thực phẩm thông thường (bằng mg): 

THUỐC

Lối sống lành mạnh là giải pháp đầu tiên giúp ngăn ngừa tình trạng cholesterol cao. Tuy nhiên, đôi khi chế độ ăn và tập thể dục vẫn chưa đủ mà cần phải dùng thêm thuốc giảm cholesterol. Thuốc cholesterol có thể giúp:

• Giảm Lipoprotein tỉ trọng thấp (LDL), là cholesterol “xấu” làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim;
• Giảm triglycerides, là loại mỡ trong máu cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim;
• Tăng Lipoprotein tỉ trọng cao (HDL), là cholesterol “tốt” giúp bảo vệ tim mạch.

• Axit nicotinic, còn gọi là niacin: giảm triglycerides và LDL, tăng HDL. Tác dụng phụ chính là nóng bừng mặt và cổ, ngứa, rối loạn tiêu hóa, tăng đường huyết;

• Chất ức chế hấp thu cholesterol: giảm LDL và triglyceride, tăng HDL. Tác dụng phụ chính là đau dạ dày, mệt mỏi, đau cơ;
• Thuốc gắn acid mật: giảm LDL và có thể tăng HDL. Thuốc không tác động đến triglycerides hoặc trong một số trường hợp, có thể làm tăng triglyceride. Tác dụng phụ chính là táo bón, chướng bụng, đầy hơi.