Xét Nghiệm Kháng Thể Covid-19 (Huyết Thanh)

trong Khoa Điều Trị COVID-19.

KHÁNG THỂ LÀ GÌ?

Kháng thể là các protein được tạo ra bởi tế bào B của hệ thống miễn dịch để chống lại các tác nhân vi rút gây nhiễm và giúp phòng ngừa sự xuất hiện của các đợt nhiễm tương tự sau này. Việc tạo ra kháng thể được gọi là phản ứng miễn dịch ‘dịch thể’ (ngoài ra còn có một dạng phản ứng miễn dịch khác gọi là miễn dịch ‘tế bào’).

Khi lần đầu tiên nhiễm vi rút, các tế bào B có thời gian sống ngắn, gọi là ‘nguyên tương bào’, nhanh chóng tăng sinh và tạo ra một lượng lớn kháng thể. Các kháng thể sau khi tiếp xúc với SARS-CoV-2 (Covid-19) có thể mất vài tuần để phát triển trong cơ thể và không biết được chúng tồn tại trong máu bao lâu. Nguyên tương bào sẽ thoái lui sau khi vi rút được loại trừ khỏi cơ thể, do đó nồng độ kháng thể luôn giảm sau vài tháng nhiễm cấp tính, tốc độ giảm kháng thể trong máu sẽ khác nhau tùy thuộc vào loại nhiễm trùng và từng bệnh nhân.

Tuy nhiên, các tế bào B đặc biệt có thời gian sống lâu hơn, gọi là ‘tế bào nhớ’, sẽ nằm trong tủy xương và các hạch bạch huyết, duy trì trạng thái tĩnh và sẵn sàng hoạt động khi cần. Các tế bào B này có khả năng bảo vệ lâu dài giúp chống lại tình trạng tái nhiễm có thể kéo dài trong nhiều năm sau khi đã loại trừ vi rút, bằng cách nhanh chóng tạo ra kháng thể trung hòa nếu tái nhiễm vi rút đó.

Các bằng chứng cho thấy kháng thể hình thành sau khi nhiễm Covid-19 có khả năng tạo ra một số mức độ miễn dịch chống lại việc tái nhiễm sau này trong ít nhất 6 tháng và có thể lâu hơn. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa xác định được các biến thể vi rút mới có thể ảnh hưởng đến khả năng bảo vệ khỏi sự tái nhiễm ở mức độ nào.

ĐIỀU GÌ XẢY RA SAU KHI TIÊM CHỦNG?

Vắc xin Covid-19 tạo ra phản ứng miễn dịch dịch thể và tế bào mạnh mẽ. Các kháng thể trung hòa được phát hiện trong máu sau khi tiêm chủng, tuy nhiên:

  • Không có mối tương quan giữa mức độ kháng thể được phát hiện và mức độ bảo vệ khỏi Covid-19 sau khi tiêm chủng;
  • Tương tự như phản ứng tự nhiên với tình trạng nhiễm, nồng độ kháng thể trong máu có thể giảm dần theo thời gian.

Vì những lý do này, không khuyến cáo thực hiện xét nghiệm kháng thể để đánh giá khả năng miễn dịch với SARS-CoV-2 sau khi tiêm chủng.

Điều quan trọng là các nghiên cứu cho thấy người đã nhiễm bệnh và đồng thời đã tiêm chủng có phản ứng miễn dịch rất mạnh, mạnh hơn phản ứng miễn dịch tự nhiên. Đây là lý do tại sao người có tiền sử nhiễm Covid-19 được khuyến cáo nên tiêm chủng. 

TẠI SAO CẦN THỰC HIỆN XÉT NGHIỆM NÀY?

Trong trường hợp chưa tiêm chủng, xét nghiệm kháng thể Covid-19 có thể được thực hiện nếu:

  • Đã từng có các triệu chứng Covid-19 trước đây nhưng không xét nghiệm;
  • Xét nghiệm kháng thể dương tính có thể giúp hỗ trợ chẩn đoán khi bệnh nhân có biến chứng của Covid-19, như hội chứng viêm đa hệ thống ở trẻ em (MIS-C), hoặc các di chứng Covid-19 hậu cấp tính.

Xét nghiệm kháng thể Covid-19 KHÔNG được sử dụng để:

  • Xác định tình trạng miễn dịch của bệnh nhân (như khả năng bảo vệ khỏi lần nhiễm sau này);
  • Xác định tình trạng tiêm chủng Covid-19 của bệnh nhân hoặc phản ứng huyết thanh với tiêm chủng.
  • Chẩn đoán tình trạng nhiễm cấp tính: xét nghiệm PCR vẫn là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán Covid-19. Không nên sử dụng xét nghiệm kháng thể Covid-19 như một xét nghiệm chẩn đoán, trừ những trường hợp rất hiếm, như bệnh nhân nặng có xét nghiệm PCR âm tính, khi đó kết quả xét nghiệm huyết thanh có thể hữu ích trong việc xử trí lâm sàng. Xét nghiệm kháng thể dương tính trong ít nhất 7 ngày sau khi khởi phát bệnh cấp tính ở người đã có xét nghiệm âm tính trước đó và xét nghiệm PCR âm tính có thể giúp xác định tình trạng nhiễm SARS-CoV-2 giữa các ngày xét nghiệm kháng thể âm tính và dương tính.

XÉT NGHIỆM KHÁNG THỂ DƯƠNG TÍNH NGHĨA LÀ GÌ?

Xét nghiệm kháng thể dương tính cho biết người đó có kháng thể với Covid-19 do:

  • Đã từng nhiễm SARS-CoV-2, ngay cả khi không có bất kỳ triệu chứng nào của Covid-19. Có thể mất từ 1 đến 3 tuần sau khi nhiễm để cơ thể có thể được phát hiện trong máu trong vài tháng hoặc lâu hơn sau khi đã khỏi bệnh Covid-19;
  • Tiêm chủng phòng Covid-19.

XÉT NGHIỆM KHÁNG THỂ ÂM TÍNH NGHĨA LÀ GÌ?

Kết quả xét nghiệm âm tính có nghĩa là không có kháng thể Covid-19, tức là có thể không nhiễm vi rút SARS-CoV-2 trước đây.

Vì cần thời gian để tạo kháng thể, kết quả xét nghiệm âm tính giả có thể xảy ra nếu lấy mẫu máu quá sớm sau khi bắt đầu nhiễm. Kết quả âm tính cũng có thể xảy ra nếu lấy mẫu quá muộn sau khi nhiễm, nếu bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch, hoặc nếu bệnh nhân còn quá nhỏ để tạo phản ứng miễn dịch hiệu quả.

HIỆN CÓ CÁC LOẠI XÉT NGHIỆM HUYẾT THANH NÀO?

  • Xét nghiệm huyết thanh định tính giúp trả lời đơn giản là ‘có’ hoặc ‘không’ về việc bệnh nhân có kháng thể chống lại vi rút SARS-CoV-2 hay không.
  • Xét nghiệm huyết thanh định lượng tại Bệnh viện FV, có độ chính xác cao hơn xét nghiệm định tính và cung cấp thông tin chi tiết hơn, như mức độ kháng thể trong mẫu bệnh phẩm của bệnh nhân.

CẦN BAO LÂU ĐỂ NHẬN KẾT QUẢ XÉT NGHIỆM?

Trong vòng 3 giờ (lâu hơn nếu ngoài giờ làm việc, cuối tuần và ngày lễ).

KẾT QUẢ ĐƯỢC TRÌNH BÀY NHƯ THẾ NÀO?

Xét nghiệm kháng thể Covid-19 sẽ dương tính hoặc âm tính:

  • Dương tính: kết quả này cho biết có tiền sử nhiễm và/hoặc tiêm chủng:
    • Lượng kháng thể phát hiện cũng sẽ được báo cáo cho tất cả kết quả dương tính;
    • Kết quả sẽ được thể hiện theo đơn vị chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là BAU/mL (Đơn vị Kháng thể Liên kết);
    • Mức độ kháng thể kháng SARS-CoV-2 định lượng được ghi nhận không dùng để đánh giá tình trạng miễn dịch, tình trạng tiêm chủng hoặc khả năng lây nhiễm của một cá nhân.
  • Âm tính: kết quả này cho biết không có tiền sử nhiễm và tiêm chủng, tuy nhiên:
    • Có một số người đã nhiễm SARS-CoV-2 nhưng lượng kháng thể được tạo không đủ để có thể phát hiện được và do đó có thể cho kết quả xét nghiệm kháng thể âm tính;
    • Ở một số người đã tiêm chủng, kết quả xét nghiệm kháng thể có thể âm tính khi không có tiền sử nhiễm trước đó và nếu vắc xin được tiêm tạo kháng thể mà bộ dụng cụ xét nghiệm nào đó không thể phát hiện được;
    • Tốc độ và mức độ tạo kháng thể sau khi nhiễm có thể khác nhau giữa mỗi cá nhân và tùy thuộc vào bản chất của tình trạng nhiễm.

Tham khảo

  • Interim Guidelines for Covid-19 Antibody Testing – CDC 21 Sept 2021
  • Antibody (Serology) Testing for Covid-19 – US Food & Drug Administration Sept 2021
  • Coronavirus (Covid-19): antibody testing – Gov.UK 22 Aug 2021
  • Robbiani DF, Gaebler C, Muecksch F, Lorenzi JCC, Wang Z, Cho A, et al. Convergent antibody responses to SARS-CoV-2 in convalescent individuals – Nature August 2020
  • Suthar MS, Zimmerman MG, Kauffman RC, Mantus G, Linderman SL, Hudson WH, et al. Rapid generation of neutralizing antibody responses in COVID-19 patients – Cell Rep Med. 23 June 2020
  • Durable Humoral and Cellular Immune Responses 8 Months after Ad26.COV2.S Vaccination – New England Journal of Medicine 14 July 2021
  • Covid-19 mRNA Vaccines Induce Persistent Human Germinal Centre Responses – Nature 28 June 2021

Khoa Điều Trị COVID-19

Xem thêm